دربارهی خانه
هماهنگی و همنوایی اجزایِ یک زندگی، کیفیت آن را معنا میبخشد. آنچه امروز زندگیِ سزاوارانه خوانده میشود نتیجهی درک و خلق متناسب اجزایی است که زندگی از پیوند آنها شکل مییابد. این اجزا از شیوهی کار و معیشت، کنشهای اجتماعی و تعاملات بینفردی گرفته تا نحوه تعامل با زیستبوم را در بر میگیرند. هر یک از این اجزا و یا ابعاد مختلف زندگی، خود پدیدههایی پیچیدهاند و انتخابهای انسان در هر یک از این مجموعهها، تناسب و آهنگ خاص او را میسازند و زندگی سزاوارنه تنها در همآهنگی این نواها متصور خواهد بود.
در این میان خانه مفهومی است که با شیوهی زندگی ما، مردمی که از دیر باز در این فلات گسترده روزگار میگذرانیم، در ارتباطی تنگاتنگ بوده است. مردم در این جا نمیخواستند و چه بسا نمیتوانستند خانهای ناهماهنگ و بیتناسب با دیگر ابعاد زندگی خود بپردازند. خانه با آسمان، زمین، هنر، باور، آیین و کسب آنان درهم بافتهی تفکیک ناپذیری بوده است. دریغ اما چنین هماهنگیای درکام فردگرایی نوین رفته رفته رنگ باخت و مردم زیستگاههایی برپا ساختند که تنها به کار گذران بخش نازندهی زندگی میآیند؛ مردم شبی یا روزی را به امید پایان یافتن این وقت مرده و برگشت به جریان زندهی زندگی که درخارج از خانه ها میگذرد در آنها سپری میکنند.
کاشان اما از بازپسین دژها در برابر این هجوم "خانهبرانداز" است. از سبزی بخت بود که ما را بدین شهر راه افتاد و بر ما بود و هست که به قدر وسع اندک خویش خانهای برجا مانده را دست گیریم و به بازسازی آن بکوشیم.
در مرمت این خانه کوشش شده است تا تمامی مشخصات بنا که به بیش از دویست سال پیش باز میگردد حفظ شود. تمامی اجزایی که به بنا اضافه گردیدهاند از صافی تاریخ و جغرافی گذشتهاند. به عبارت دیگر تناسبات مرسوم در دورهی ساخت بنای اصلی و ویژگیهای معماری کاشان به عنوان معیار کار در مرمت بنا برابر چشم بودهاند، چه در ایجاد فضاهای معماری و چه در انتخاب مصالح. همهی این فرآیند با مدیریت احسان زراعتکاشانی انجام گرفته است.
این بنا در زمینی با مساحتی کمتر از دویست و پنجاه مترمربع و به شکل یک ذوزنقه با کشیدگی شرقی- غربی قرار دارد. زمین بنا در شرق و شمال مجاور کوچه است و از هر دو کوچه درهای ورودی تعبیه شدهاند.
بنا شامل دالان ورودی، هشتی، ایوان، حیاط مرکزی، مجموعهی سرداب اصلی، سرداب دست کند، چهار اتاق سه دری و دو اتاق پنج دری است که در چهار سطح از زمین یک معماری اصیل گودال – باغچه را شکل دادهاند . ورودی شرقی از طریق یک دالان شیبدار و ورودی شمالی به شکل سرراست به هشتی میرسند، از همین رو ورودیها در سطوح مختلفی به فضای خانه وارد میشوند.
این خانه در تاریخ ۱۹ خردادماه سال هزار و سیصد و نود و پنج به شمارهی ۳۱۵۰۷ و به نام خانهی تاریخی زراعتی در فهرست آثار ملی ثبت گردید.
